Tìm hiểu chi tiết về các loài mối bạn thường gặp nhất tại Việt Nam

Ở Việt Nam, mối không chỉ là một mối đe dọa phổ biến mà còn có thể gây hại nghiêm trọng cho các công trình xây dựng và tài sản gỗ. Để bảo vệ ngôi nhà và các vật dụng của bạn, việc nhận diện các loài mối thường gặp là rất quan trọng. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn tìm hiểu về những loài mối này. Giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng chống và bảo vệ tài sản của mình.

Thông tin tổng quát về loài mối

Mối là loài côn trùng nguyên thuỷ có mặt trên trái đất từ 200 triệu năm trước. Mối có tên khoa học là Isoptera. Trên thế giới hiện nay có hơn 2700 loài mối. Tuy nhiên bạn chỉ thường thấy một số loài xuất hiện trong nhà là mối nhà và mối đất cánh đen. Nguồn thức ăn chính của mối là chất cellulose trong gỗ. Chính vì thế mà mọi người vẫn luôn tìm cách tiêu diệt chúng vì sợ chúng phá hoại đồ dùng trong gia đình.

1. Hình thái bên ngoài loài mối

Mối sinh sản (mối chúa, mối vua, mối cánh, mối dự bị)

Phần đầu phát triển và được bao bọc tương đối vững chắc. Có mắt đơn, mắt kép và râu hình chuỗi hạt, số lượng đốt râu thay đổi tuỳ loài. Râu cũng kiêm luôn nhiệm vụ của cơ quan khứu giác và vị giác

Phần ngực gồm 3 đốt tương ứng với 3 đôi chân, với mối cánh đốt ngực giữa. Và sau mỗi đốt còn mang thêm một đôi cánh (sau khi bay giao hoán cánh mới bị rụng hoặc gãy theo khớp rụng cánh)

Bụng thường có 10 đốt, có một cặp lỗ thở ở đốt bụng thứ 2 đến thứ 8. Đốt 10 là nắp sinh dục. Phần cuối cơ thể còn có một đôi gai đuôi.

Mối chúa trưởng thành đã đẻ nhiều có phần bụng phát triển to hơn để chuyên đẻ trứng. Cơ thể có thể đạt từ 60 đến 70mm

Mối không sinh sản (mối thợ, mối lính)

Đầu của các mối không sinh sản kém phát triển hơn, chúng có mắt kép còn mắt đơn thì bị thoái hóa. Chiều dài vào khoảng 4mm – 10mm

Mối thợ và mối non nhìn chung có hình thái giống nhau, mối non toàn thân màu trắng sữa, còn mối thợ thì có màu thẫm hơn.

Mối lính có phần đầu to hơn, có biến đổi riêng biệt để phù hợp với nhiệm vụ bảo vệ và canh gác vương quốc

2. Hình thái bên trong loài mối

Hệ tiêu hoá

Gồm 3 đoạn chính:

Ruột trước: lỗ miệng, thực quản, diều, mề

Ruột giữa: ống ruột và các ống Malpigi

Ruột sau: các túi tiêu hoá phụ, ruột già, trực tràng và hậu môn

Trong ruột mối có nhiều nguyên sinh vật và các vi khuẩn giúp mối tiêu hoá thức ăn là cellulose.

Cơ quan cảm giác

Gồm mắt đơn, mắt kép và đặc biệt là cơ quan jhonton nằm trên đốt trụ của râu giúp nhận biết đồng loại, kẻ địch hay kiếm ăn. Cơ quan phát thanh mà mối sinh sản có được là nhờ sự rung động giữa tấm lưng ngực và cách vẫy cánh để kêu gọi con đực. Ở mối không sinh sản (mối thợ và mối lính), là do sự co giật cơ đầu (thường để báo động sự nguy hiểm)

Vòng đời và tuổi thọ của loài mối

1. Giai đoạn trứng

Lần đầu tiên giao phối mối chúa có thể sinh sản được vài chục trứng. Theo thời gian, khi cơ quan sinh sản hoàn thiện, số trứng cũng sẽ dần tăng lên. Trứng mối rất nhỏ, có màu trắng và có hình bầu dục.

Mối chúa đẻ trứng ở những nơi chúng cho là an toàn như trong tường, dưới lòng đất,…

Số phận của các con mối được quyết định từ khi còn trong trứng. Chúng có thể phát triển thành bất kỳ thành viên nào trong tổ như mối thợ, mối lính hoặc mối cánh.

2. Giai đoạn ấu trùng

Sau từ 30 đến 60 ngày, trứng sẽ nở thành ấu trùng. Ấu trùng mối có màu trắng đục và có kích thước bằng với kích thước trứng. Chúng sẽ có kích thước lớn hơn và phát triển đầy đủ hơn sau vài lần lột xác

Thức ăn chủ yếu của ấu trùng cũng là cellulose từ gỗ. Tuy nhiên cần có sự hỗ trợ của mối thợ để ấu trùng có thể tiêu hóa thức ăn.

Các con mối thợ sẽ phân nhỏ thức ăn bằng cách nhai thức ăn và nuốt vào ruột. Sau đó các enzym trong ruột sẽ chế biến thức ăn và xuất ra từ hậu môn để làm thức ăn cho các ấu trùng.

3. Giai đoạn con trưởng thành

Sau nhiều lần lột xác, các con ấu trùng sẽ có được đầy đủ các cơ quan và tiến tới giai đoạn con trưởng thành.

Thông qua giai đoạn này, chúng sẽ trở thành những con mối thợ, mối cánh hoặc mối lính tùy thuộc vào nhu cầu “vương quốc” của chúng.

4. Tuổi thọ của loài mối

Loài mối có tuổi thọ khá cao. Tuổi thọ của chúng cũng phụ thuộc vào nhiệm vụ mà chúng đảm nhiệm:

Mối chúa thực hiện nhiệm vụ sinh sản có thể sống đến 10 năm

Mối thợ, mối lính làm nhiệm vụ kiếm ăn và bảo vệ nên thời gian tồn tại chỉ khoảng 1 đến 2 năm

Cách nhận biết và phân biệt các loại mối thường gặp ở Việt Nam

1. Loài mối đất

Vị trí tổ của loài mối thường gặp nhất

Loài mối này được đặt tên theo đặc điểm riêng của chúng. Bởi chúng có niềm yêu thích đặc biệt với đất và các bề mặt liền kề. Tổ của chúng thường xuất hiện ở những khu vực ẩm ướt gần bề mặt đất.

Ngoài ra, chúng thường tấn công vào các vật liệu làm từ gỗ. Loài mối này có khả năng phá hủy nhiều loại gỗ cứng. Chúng thường chỉ được nhìn thấy khi di chuyển hoặc để lại “tàn tích” của chúng dưới dạng thiệt hại.

Loài mối đất có niềm yêu thích đặc biệt với đất

Môi trường phát triển

Mối đất thường sống phổ biến ở các đập, hồ chứa và đê sông. Chúng ưa thích thức ăn là phần gỗ mềm hoặc các phần gỗ bị hư hại. Ngoài ra, chúng cũng ăn giấy, hạt ngũ cốc, bìa carton và thậm chí cả thạch cao.

Chúng xuất hiện phổ biến khi thời tiết trở nên ấm áp và có mưa lớn. Đặc biệt phát triển nhất là vào mùa mưa. Hiện nay, đây là loài mối phổ biến nhất tại Việt Nam.

Sự thiệt hại bởi loài mối thường gặp này

Loài mối này không chỉ gây hại ở Việt Nam mà còn có khả năng gây thiệt hại trên toàn cầu. Ước tính chi phí tổn thất hàng năm do loài mối này gây ra lên đến hàng trăm tỷ. Mức độ nguy hiểm từ loài mối này chiếm tỷ lệ cao nhất so với các loài mối khác.

2. Loài mối gỗ khô

Vị trí tổ của loài mối thường gặp nhất

Mối gỗ khô là một loài mối có môi trường sống tương thích với tên gọi của nó. Đặc biệt thích nghi với môi trường bên trong thân gỗ.

Môi trường phát triển

Không giống như các loài côn trùng khác. Loài mối này không tiêu thụ nguồn nước mà có khả năng hấp thụ nước từ thân gỗ và môi trường ẩm. Thức ăn ưa thích của chúng là những thân gỗ khô. Hoặc chất xenlulozơ có trong giấy tờ, giày dép,…

Thức ăn chính của loài mối này là gỗ khô

Môi trường phát triển

Loài mối này có thói quen ẩn nấp bên trong lòng gỗ và âm thầm phá hủy từ bên trong.

Loài mối này hoạt động vô cùng lặng lẽ. Chỉ cần có một khe hở nhỏ như nứt, chúng có thể xâm nhập vào.

Sự thiệt hại bởi loài mối thường gặp này

Chúng tấn công đến khi thân gỗ mục nát, gây ra thiệt hại nghiêm trọng.

Mất nhiều năm mới phát hiện được sự sinh trưởng và thiệt hại do mối gỗ đất gây ra. Thường khi chúng ta nhận ra điều này, đồ vật đã bị hư hại nghiêm trọng. Chúng ta buộc phải vứt bỏ những đồ gỗ nội thất này vì nguy cơ cao khi tiếp tục sử dụng chúng.

3. Loài mối gỗ ẩm

Vị trí tổ của loài mối thường gặp nhất

Loài mối này phổ biến trong những thân gỗ đã chết và ẩm ướt trong thời gian dài. Cũng như những vùng đất ẩm thấp gần biển.

Các nơi thường bị chúng tấn công bao gồm nền nhà, thân cây, sách vở,…

Ngoài khả năng phá hủy gỗ ẩm. Chúng còn rất nhanh chóng trong việc phá hủy gỗ khô. Chúng không chỉ tấn công gỗ mà còn có thể sống trên các bề mặt ẩm ướt và các công trình xây dựng.

Mối gỗ ẩm là loài mối chiếm số lượng khá lớn tại Việt Nam

Môi trường phát triển

Loài mối này khác với mối gỗ khô. Chúng thích nghi với môi trường gần nguồn nước và cần môi trường có độ ẩm đầy đủ để phát triển. Đặc biệt, chúng thích xây tổ dưới mặt đất. Vấn đề tiêu diệt triệt để loài mối này vẫn là một thách thức đối với nhiều quốc gia.

Với khí hậu nhiệt đới, Việt Nam là nơi lý tưởng cho môi trường sống của loài mối này. Chúng cũng được xem là loài mối phổ biến tại Việt Nam.

Sự thiệt hại bởi loài mối thường gặp này

Chúng làm suy giảm độ bền của gỗ và gây hư hỏng vật liệu nội thất.

Bảng so sánh chi tiết loài mối gỗ khô, mối gỗ ẩm và mối đất

Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giữa ba loại mối phổ biến: mối gỗ khô, mối gỗ ẩm và mối đất. Bảng so sánh này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, môi trường sống, và mức độ gây hại của từng loại mối.

Tiêu chí	Mối gỗ khô	Mối gỗ ẩm	Mối đất
Hình dáng	Nhỏ, màu nâu nhạt đến nâu đen.	Mối thợ màu trắng sữa, mối lính đầu to nâu đỏ	Mối thợ màu trắng sữa, mối lính đầu to nâu đỏ
Tập tính	Sống trong gỗ khô, ít khi bò ra ngoài.	Sống trong gỗ ẩm ướt, đất.	Làm tổ dưới lòng đất, tấn công lên công trình
Thức ăn	Gỗ khô, giấy, vải,…	Gỗ có độ ẩm cao, cellulose.	Gỗ, cây cối, vật liệu có chứa cellulose
Dấu hiệu	Bụi gỗ mịn, gỗ rỗng, âm thanh bục bõm	Đường đi bằng đất, gỗ ẩm ướt, mùi hôi	Ụ đất, đường đi bằng đất, gỗ bị hư hại
Mức độ nguy hiểm	Nguy hiểm, khó phát hiện và diệt trừ	Gây hại phổ biến, dễ phát hiện hơn	Nguy hiểm nhất, gây hại nghiêm trọng cho công trình

Những ảnh hưởng của các loài mối đối với đời sống mà bạn nên biết

Nguy cơ làm sập các tòa nhà

Mối có thể là nguyên nhân gây sập các tòa nhà. Chúng gây ra thiệt hại lớn hơn so với suy nghĩ ban đầu về một sự hư hại ít và chậm. Khi mới xuất hiện, tác hại của mối không dễ nhận thấy ngay lập tức. Phải mất thời gian để mối phát triển thành tổ lớn. Khi đó mối nguy hiểm sẽ rõ ràng hơn. Vì vậy, việc phòng chống các loại mối là rất cần thiết để giảm thiểu thiệt hại kinh tế.

Mất mỹ quan

Nếu nhà bạn sử dụng nhiều đồ gỗ, mối có thể làm mất mỹ quan ngôi nhà. Nội thất gỗ bị mối phá hoại có thể biến ngôi nhà đẹp trở thành thảm họa. Để bảo vệ nhà cửa, bạn nên tìm sự hỗ trợ từ dịch vụ diệt mối tận gốc PESTONE hoặc sử dụng thuốc chống mối.

Gây nguy cơ chập cháy

Ổ điện có khoảng trống và nhiệt độ ổn định là nơi lý tưởng cho mối làm tổ. Mối có thể gây chập mạch, mất điện cục bộ. Và thậm chí cháy nổ do chúng đem đất ẩm và nước vào ổ điện.

Tàn phá tài sản

Các loài mối có thể làm hỏng tài sản một cách nhanh chóng. Chúng khó phát hiện và có thể làm rỗng các cấu kiện bên trong dù bên ngoài vẫn còn nguyên vẹn. Điều này đòi hỏi chi phí thay mới hoặc sửa chữa. Theo thống kê từ các báo cáo của Hiệp hội Kiểm soát Mối Hoa Kỳ (Pest Control Professionals Association – PCPA) mối gây ra hơn 5 tỷ USD thiệt hại mỗi năm. Và thiệt hại này thường không được bảo hiểm chi trả. Mối phá hoại nhà cửa và tài sản có thể gây thiệt hại nghiêm trọng, đặc biệt trong các tòa nhà thương mại.

Mối gây bệnh

Tuy chưa có nghiên cứu chính thức nào cho thấy mối trực tiếp gây bệnh. Nhưng mối mang độ ẩm vào nhà, tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển gây ra các bệnh về hô hấp.

Tại sao cần tiêu diệt mối chúa khi diệt mối?

Trong một tập đoàn mối, mỗi nhóm cá thể thực hiện các chức năng riêng biệt được gọi là thành phần đẳng cấp. Đàn mối chỉ tồn tại khi có đủ các thành phần đẳng cấp. Một tộc đoàn mối thường có các đẳng cấp cơ bản sau:

Mối vua và mối chúa: Mỗi tộc đoàn mối thường có 1 mối vua và 1 mối chúa, nhưng cũng có trường hợp trong một tộc đoàn mối có đến vài mối vua hoặc vài mối chúa. Nếu diệt mối mà không diệt được “cỗ máy đẻ” này nghĩa là chưa diệt tận gốc được tổ mối.

Mối chúa và mối vua thường không ra khỏi tổ, trừ trường hợp ngập úng. Chúng có thể rời tổ chính đến tổ phụ an toàn hơn song thường không ở ngay vị trí đang gây hại. Đó là trở ngại lớn khi muốn diệt mối chúa tận gốc.

Mối chúa nằm sâu trong lòng đất không ra khỏi tổ mối, Chỉ có con mắt kinh nghiệm của kỹ thuật mới xác định được mối chúa nằm ở vị trí nào.

Cách ngăn chặn loài mối xâm nhập vào nhà

Để ngăn chặn mối xâm nhập và bảo vệ ngôi nhà của bạn khỏi sự phá hoại của chúng. Bạn có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa sau:

1. Giảm độ ẩm

Sửa chữa rò rỉ: khắc phục ngay các vấn đề về rò rỉ nước trong hệ thống ống dẫn và mái nhà.

Cải thiện thoát nước: đảm bảo hệ thống thoát nước hoạt động hiệu quả để tránh tích tụ nước quanh nền nhà.

Sử dụng máy khử ẩm: đặt máy khử ẩm ở các khu vực có độ ẩm cao như tầng hầm và phòng tắm.

2. Bảo dưỡng công trình xây dựng

Kiểm tra định kỳ: thực hiện kiểm tra thường xuyên các cấu trúc gỗ. Và các khu vực dễ bị mối tấn công.

Sửa chữa kịp thời: sửa chữa nhanh chóng các khu vực gỗ bị hư hỏng hoặc có dấu hiệu bị mối tấn công.

3. Sử dụng hóa chất chống mối

Ứng dụng hóa chất: sử dụng các loại hóa chất chống mối chuyên dụng để xử lý gỗ và các khu vực xung quanh nhà.

Phun thuốc chống mối: phun thuốc chống mối định kỳ ở các khu vực dễ bị xâm nhập như nền móng và quanh nhà.

4. Bảo vệ cấu trúc gỗ

Sử dụng gỗ chống mối: lựa chọn gỗ đã được xử lý chống mối. Hoặc gỗ có tính chất tự nhiên chống mối.

Bảo quản gỗ cẩn thận: tránh để gỗ tiếp xúc trực tiếp với đất hoặc nước.

5. Tạo rào cản vật lý

Xây hàng rào chống mối: xây dựng hàng rào chống mối xung quanh nền nhà để ngăn chặn mối xâm nhập từ dưới đất.

Lắp đặt vật liệu chống mối: sử dụng các vật liệu chống mối như màng chống mối để bảo vệ nền móng và các cấu trúc gỗ.

6. Kiểm tra và xử lý nguồn cung cấp gỗ

Kiểm tra gỗ mua về: kiểm tra kỹ lưỡng các vật liệu gỗ trước khi sử dụng trong xây dựng hoặc trang trí.

Lưu trữ gỗ đúng cách: lưu trữ gỗ ở nơi khô ráo và thông thoáng để tránh sự phát triển của mối.

7. Duy trì vệ sinh xung quanh nhà

Dọn dẹp định kỳ: giữ cho khu vực xung quanh nhà luôn sạch sẽ, không để lại các đống gỗ vụn, cây cỏ ẩm ướt.

Cắt tỉa cây cối: cắt tỉa các cây cối và bụi rậm gần nhà để tránh tạo điều kiện cho mối sinh sống và phát triển.

Việc áp dụng những biện pháp phòng ngừa này sẽ giúp bạn ngăn chặn sự xâm nhập của mối. Bảo vệ ngôi nhà của bạn khỏi sự phá hoại và duy trì sự bền vững của các công trình xây dựng.

Lưu ý khi diệt mối tại nhà

Khi diệt mối tại nhà, việc thực hiện một cách hiệu quả và an toàn là rất quan trọng. Dưới đây là một số lưu ý chi tiết mà bạn nên cân nhắc:

Xác định loại mối

Mối có nhiều loại khác nhau, mỗi loại có những đặc điểm và thói quen sinh sống riêng. Các loại mối phổ biến gồm:

Mối gỗ khô: sống trong các vật liệu gỗ khô và thường gây hại cho đồ gỗ nội thất.

Mối đất: sống dưới lòng đất và thường làm tổ trong các khu vực ẩm ướt. Chúng có thể xâm nhập vào các cấu trúc xây dựng thông qua đất.

Mối gỗ ướt: sống trong môi trường ẩm ướt và thường gây hại cho các cấu trúc gỗ bị ẩm.

Việc xác định đúng loại mối sẽ giúp bạn chọn được phương pháp diệt mối phù hợp nhất.

Xác định vị trí tổ mối

Trước khi tiến hành bất kỳ biện pháp diệt mối nào, bạn cần xác định chính xác vị trí tổ mối. Các dấu hiệu cho thấy có sự hiện diện của mối bao gồm:

Dấu vết gỗ bị ăn mòn: các phần gỗ trong nhà có thể xuất hiện các lỗ nhỏ hoặc có dấu hiệu bị mối tấn công.

Tổ mối: tổ thường được tìm thấy trong các khu vực ẩm ướt hoặc dưới đất. Bạn có thể thấy đất có dấu hiệu bị xáo trộn hoặc có các đường hầm mối.

Cánh mối: khi mối trưởng thành bay ra để giao phối, bạn có thể tìm thấy cánh mối rơi trên sàn nhà hoặc gần cửa sổ.

Sử dụng sản phẩm diệt mối an toàn

Chọn sản phẩm diệt mối phù hợp và an toàn cho cả người sử dụng và vật nuôi là rất quan trọng. Một số sản phẩm phổ biến bao gồm:

Hóa chất diệt mối: chọn các sản phẩm đã được chứng nhận và kiểm định chất lượng. Đọc kỹ hướng dẫn và cảnh báo trên bao bì.

Bait diệt mối: sử dụng bả có chứa chất gây chết mối để đặt gần tổ mối. Mối sẽ mang thức ăn trở lại tổ và tiêu diệt cả tổ.

Chế phẩm sinh học: các chế phẩm này thường ít độc hại và có thể là lựa chọn an toàn hơn cho gia đình và vật nuôi.

Thực hiện các biện pháp phòng ngừa

Sau khi xử lý mối, hãy thực hiện các biện pháp phòng ngừa để ngăn chặn mối quay lại:

Sửa chữa các nguồn nước rò rỉ: mối thường bị thu hút bởi độ ẩm. Đảm bảo rằng các đường ống, mái nhà và các khu vực dễ bị rò rỉ được sửa chữa kịp thời.

Giữ cho môi trường khô ráo: hạn chế độ ẩm trong nhà bằng cách sử dụng máy hút ẩm và đảm bảo thông gió tốt.

Loại bỏ gỗ mục nát: nếu có bất kỳ vật liệu gỗ nào bị mục nát hoặc ẩm ướt, hãy loại bỏ hoặc xử lý chúng.

Cẩn thận với hóa chất

Khi sử dụng hóa chất diệt mối:

Tuân thủ hướng dẫn sử dụng: đọc kỹ và làm theo các hướng dẫn trên bao bì để đảm bảo hiệu quả và an toàn.

Sử dụng đồ bảo hộ: đeo găng tay, khẩu trang và bảo hộ mắt để tránh tiếp xúc trực tiếp với hóa chất.

Bảo quản hóa chất cẩn thận: đặt hóa chất ở nơi an toàn, xa tầm tay trẻ em và vật nuôi.

Thử nghiệm trên diện tích nhỏ

Trước khi áp dụng phương pháp diệt mối trên diện tích lớn. Hãy thử nghiệm trên một khu vực nhỏ để đảm bảo rằng sản phẩm không gây ra các phản ứng không mong muốn hoặc tổn hại đến các vật dụng khác.

Theo dõi kết quả

Sau khi thực hiện các biện pháp diệt mối, bạn cần:

Theo dõi tình hình: kiểm tra định kỳ để đảm bảo rằng mối không quay lại và các biện pháp diệt mối đã phát huy tác dụng.

Lặp lại xử lý nếu cần: đôi khi, việc xử lý có thể cần phải lặp lại hoặc bổ sung các biện pháp để đạt được hiệu quả tối ưu.

Tìm đến chuyên gia nếu cần

Nếu tình trạng mối nghiêm trọng hoặc bạn không tự tin trong việc xử lý, hãy tìm đến các dịch vụ diệt mối chuyên nghiệp. Các chuyên gia có kinh nghiệm và công cụ chuyên dụng. Để xử lý mối một cách hiệu quả và an toàn.

Việc diệt mối là một quá trình cần kiên nhẫn và cẩn trọng. Bằng cách thực hiện các bước trên, bạn có thể kiểm soát và loại bỏ mối một cách hiệu quả, bảo vệ ngôi nhà của mình khỏi sự phá hoại của loài côn trùng này.

Việc nhận diện các loại mối phổ biến ở Việt Nam như mối gỗ khô, mối gỗ ẩm và mối đất là rất quan trọng để bảo vệ tài sản của bạn. Mỗi loài mối có phương thức tấn công khác nhau. Từ việc phá hủy gỗ khô âm thầm đến làm hỏng gỗ ẩm và gây hại từ dưới mặt đất. Hiểu rõ đặc điểm của từng loại mối giúp bạn áp dụng các biện pháp phòng ngừa và xử lý hiệu quả, giữ cho ngôi nhà và tài sản của bạn luôn an toàn và bền vững.